TRADYCJA SALUTOWANIA DWOMA PALCAMI
Geneza polskiego sposobu salutowania dwoma palcami nie jest w pełni do końca wyjaśniona i w dużej mierze opierać się tutaj musimy na przypuszczeniach, częściowo tylko znajdujących oparcie w źródłach historycznych. Aż do XVIIT-XIX wieku panowała pod tym względem w Wojsku Polskim duża dowolność. Początkowo salutowano przez zdjęcie czapki lub kapelusza wojskowego, a także skłon głowy. W okresie Sejmu Czteroletniego w roku 1790 wprowadzono salutowanie bez broni lewą ręką przez przykładanie dłoni z wyprostowanymi palcami do czoła nad lewym okiem. W okresie Legionów i Księstwa Warszawskiego przyjęto sposób salutowania przyjęty w wojsku francuskim, tzn. całą prawą dłonią otwa.rtą Natomiast oficerowie będący w kapeluszach, jeśli nie stali w szeregu, zdejmowali kapelusze.
W czasach Królestwa Kongresowego zarządzenie Sztabu Głównego z roku 1815 nakazywało salutowanie prawą dłonią do kapelusza, noszonego rogiem naprzód, zarówno pieszo jak i konno, natomiast przy noszeniu go rogiem w bok, pieszo należało salutować lewą ręką, konno zaś - prawą, ponieważ lewa trzymała cugle. Według Stanisława Gepnera salutowano wówczas sposobem przyjętym w wojsku rosyjskim przez wystawienie dwóch palców: drugiego i trzeciego.
Geneza oddawania honorów wojskowych dwoma palcami jest różnie tłumaczona.
Istnieje nawet pogląd, że w wojsku ros)jskim sposób ten wywodzi się z rytuału cerkiewnego, od którego przejście do rytuału wojskowego było łatwe w czasach, kiedy wpływ religii przenikał do wszystkich dziedzin życia. Jednak zwyczaj ten nie utrwalił się ani warmii rosyjskiej, ani w żadnej innej z nią powiązanej. Niemniej jednak jedni wyprowadzają rodowód salutowania dwoma palcami ze zwyczajów jakoby panujących warmii rosyjskiej ze względu na wspólne regulaminy obowiązujące warmii Królestwa Polskiego, drudzy zaś z okresu 1807-1814 dowodząc, że salutowanie dwoma palcami nie potrzebowało wzorować się na innych i że raczej ci inni przejęli polski ukłon wojskowy.
Wobec lakoniczności wzmianek w źródłach pisanych - trzeba sięgnąć do opracowań ikonograficznych. W polskim malarstwie batalistycznym także napotkamy duże rozbieżności. Wojciech Kossak ukazuje najczęściej salutowanie przy pomocy dwóch palców prawej ręki z różnie odwróconą dłonią. Jan Rosen namalował słuchaczy Szkoły Podchorążych salutujących dwoma palcami lewej lub prawej ręki, a W. Ks. Konstantego salutującego jednym palcem lewej dłoni. Na litografiach munduroznawczych Jana Lewickiego, wykonanych ok. 1830 r., widać strzelca konnego i oficera sztabowego salutujących przez przyłożenie całej dłoni do czapki, natomiast na innych współczesnych rycinach Kozacy ottomańscy, formowani na Bliskim Wschodzie przez adiutanta gen. Bema, salutują dwoma palcami. W tej sytuacji powstała jeszcze jedna hipoteza sformułowana przez Janusza Przymanowskiego, który pochodzenie salutowania dwoma palcami w Wojsku Polskim wiąże z polskim teatrem, z patriotycznym dramatem Stanisława Wyspiańskiego pt. "Warszawianka", a konkretnie z postacią Starego Wiarusa. Tegoż salutującego Wiarusa Wyspiański kilkakrotnie szkicował, na rysunku wykonanym w 1904 r. przedstawił go przykładającego do daszka czapki dwa palce. Ten sposób salutowania dwoma palcami u daszka, z których jeden oznaczał honor, a drugi ojczyznę - przyjęty według Przymanowskiego z teatralnej sceny, został zatwierdzony na piśmie w regulaminie Związku Strzeleckiego wydanym w roku 1911 w Krakowie nakładem "Zycia". To patriotyczno-demokratyczne salutowanie miało być wprowadzone wówczas na znak protestu przeciw salutowaniu całą dłonią w obcych formacjach wojskowych. W wojsku II Rzeczypospolitej został wprowadzony na stałe zwyczaj salutowania dwoma palcami prawej ręki. Ten sposób salutowania w okresie II wojny światowej zachował się w oddziałach partyzanckich oraz w Wojsku Polskim formowanym przez rząd londyński.
Kiedy w Sielcach powstała I Dywizja Piechoty im. T. Kościuszki, początkowo salutowano całą dłonią. Ta forma salutowania przetrwała do wiosny 1944 r. W pierwszej połowie maja tegoż roku w Armii Polskiej w ZSRR wprowadzono tradycyjne polskie salutowanie dwoma palcami prawej ręki. W ten sposób salutowanie dwoma palcami prawej ręki i składanie przysięgi przejęte przez Ludowe Wojsko Polskie stało się specyficznie polskim zwyczajem.
Fragment opisu z książki: "Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego" oprac. zbior. pod red. Leonarda Ratajczyka, Wyd. MON, Warszawa, 1981.